Prof. dr. Husein Muratović, Varoška Rijeka
Pristup problemu i uvodne napomene
Prije analize strukture budžeta FBiH i njegove konkretizacije na USK, smatram potrebnim da ukažem na definisanje budžeta, funkcije budžeta, na druge finansijske instrumente koji su slični budžetu, budžetska načela, sastavljanje, izvršavanje i kontrolu budžeta. Kraći osvrt na navedene kategorije potreban je da bi se bolje razumjele karakteristike budžeta FBiH za 2020. godinu.
Budžet države, odnosno njenih javno-pravnih kolektiviteta najvažniji je finansijsko-pravni akt, kojim se predviđaju i odobravaju prihodi i rashodi države za jednogodišji period. On je i sistematski izraženi pregled državnih prihoda i rashoda koji obilježava cilj i odnos državnih potreba i trebao bi poslužiti kao obavezni privredni plan za nacionalnu ekonomiju u budućem razdoblju. Iako postoje i druge definicije budžeta, svima njima zajedničko je da je on: pravni akt (donosi se u formi zakona), da je on planski akt (unaprijed se predviđaju državni prihodi i državni rashodi), da je on jednogodišnji akt (donosi se za godinu dana) i da je on državni specifikum (njime se finansiraju specificirane državne potrebe).
- Funkcije budžeta
Funkcije budžeta u suštini su klasične i savremene. Klasične funkcije budžeta ispoljavaju se u zahtjevu da se putem njega obezbijedi dovoljno finansijskih sredstava za normalno funkcionisanje države. Vremenom se ova funkcija upotpunjuje političko-pravnom funkcijom, gdje građani preko svojih predstavnika (poslanika) sudjeluju u odobravanju i izvršenju budžeta. Ovim treba da se onemogući širenje birokratije i etatizacije društvenog života. Pored klasičnih, budžeti imaju i ekonomske, socijalne i plansko-kontrolne funkcije. Ekonomske funkcije budžeta obično se grupišu u alokativne (raspored proizvodnih faktora), redistribucijske (preraspodjela dohotka u korist određenih djelatnosti i određenih društvenih grupa) i stabilizacione (uravnoteženje privrednih tokova). Budžetsko planiranje je dio opšteg društvenog planiranja i ono treba da je realno. Kontrolne funkcije budžeta usko su vezane za planske projekcije i cilj im je da se budžetska sredstva namjenski koriste. Pri tome, ova kontrola može biti prethodna i naknadna, kontrola zakonitosti i svrsishodnosti, upravna kontrola, računovodstvena kontrola i parlamentarna kontrola.
Zbog ograničenosti prostora samo ću navesti da finansijsko-pravna praksa poznaje osim budžeta i druge finansijske instrumente koji su slični budžetu: državni bilans, državni trezor, ekonomski budžet i finansijski plan.
- Budžetska načela
Tokom vremena formirala su se određena budžetska načela (pravila) s ciljem da budžet učine racionalnim, preglednim, efikasnim i pogodnim za kontrolu. Ovom prilikom neću ulaziti u elaboraciju pitanja: koji je to budžet najbolji (po liberalnim teoretičarima, to je najmanji budžet), već ću se fokusirati na činjenicu da budžet postaje snažan instrument ekonomske i finansijske politike države, odnosno aktivni faktor svih društvenih i privrednih kretanja. Iako postoji više vrsta budžetskih načela, u suštini ona se dijele na statička i dinamička. U statička načela ubrajaju se:
načelo potpunosti (koje zahtijeva da se u budžet unesu svi prihodi i rashodi i to onako kako se predviđa da će se oni realizovati i to po tzv. bruto principu);
načelo budžetskog jedinstva (zahtijeva da svi prihodi i rashodi svih javno-pravnih kolektiviteta budu prikazani u jednom jedinom aktu, odnosno budžetu. Istina, nakon Velike ekonomske krize 1929-1933. godine mnoštvo zemalja napušta ovo načelo i uvodi načelo budžetskog pluralizma, tako da se budžet dezagregira, odnosno da se pored redovnih javljaju i drugi budžeti, kao što su vanredni, kapitalni, budžetski aneksi, specijalni računi, autonomni budžeti, itd);
načelo budžetske realnosti (zahtijeva da se realno i tačno predvide prihodi i rashodi u budžetu, tako da na kraju godine ne bude velikih odstupanja između planirane visine prihoda i na toj osnovi izvršenih rashoda. Ovom prilikom, zbog ograničenosti prostora, ne obrazlažem metode koje se koriste za realno predviđanje budžetskih prihoda i rashoda (automatsko-iskustvenu, direktnu metodu i metodu komparacije);
načelo budžetske jasnoće (zahtijeva da prihodi i rashodi budu sistematizovani na jedinstven način u cijeloj zemlji, prihodi prema izvorima, rashodi prema namjeni).
U dinamička budžetska načela ubrajaju se:
načelo budžetske specijalizacije (koje zahtijeva da budžetski prihodi i rashodi budu prikazani po vrstama i visinama izvora i namjena trošenja);
načelo budžetske ravnoteže (zahtijeva da budžetski prihodi i rashodi budu u ravnoteži i da se, koliko god je to moguće, izbjegnu budžetski suficiti i deficiti). Nakon Velike ekonomske krize klasično učenje o budžetskoj ravnoteži doživljava korjenite izmjene, pa više ne vrijedi zlatno budžetsko pravilo (budžetska ravnoteža) već na njegovo mjesto dolazi budžetski deficit. Tako umjesto budžetske ravnoteže dolazi (kod Neokejnzijanaca) do shvatanja da je dominantna orjentacija na ekonomsku ravnotežu, jer se ona koristi kao sredstvo za oživljavanje privrede. U okviru ovoga načela razvile su se funkcionalne finansije, koje smatraju da se u vrijeme pada ciklusa trebaju povećati državni i javni rashodi radi podsticanja konjukture, a u vrijeme prosperiteta da se oni smanje. Ciklična shvatanja budžetske ravnoteže poznata su kao teorija cikličnih budžeta. Pored njih, treba spomenuti i teoriju sistemskih budžetskih deficita i teoriju stabilizacionih budžeta);
načelo prethodnog budžetskog odobrenja (podrazumijeva da se budžet mora odobriti prije početka trošenja. U okviru ovoga načela prisutno je i privremeno finansiranje. Tu se radi o budžetskoj dvanaestini, koju odobrava skupština na rok do tri mjeseca. Osim nje, postoji i budžetska akontacija, ali se privremeno finansiraje vrši na bazi vladinog prijedloga novog budžeta, koji nije usvojen, ali je predložen, pa se može očekivati da će biti i usvojen. Privremeno finansiranje služi da budžetski korisnici mogu nesmetano obavljati svoje poslove do konačnog usvajanja budžeta);
načelo godišnjosti (zahtijeva da se budžet donosi i izvršava za godinu dana, koja se obično poklapa sa kalendarskom godinom);
načelo javnosti (budžet mora biti dostupan javnosti. S tim u vezi poznati fiskalni teoretičar Gaston Geze je rekao „da su političke slobode i suverenitet naroda samo riječi bez smisla ako finansije ne govore najvažnije stvari“. Javnost može biti formalna i materijalna. Prva se sastoji u tome da se budžet objavljuje u službenim glasilima. Materijalna je onda kada se budžet prezentira sredstvima masovnog komuniciranja. Istina, neke stavke budžeta se javno ne objavljuju, kao na primjer struktura rashoda za naoružanje). Ipak, smatram da je od formalne, odnosno materijalne javnosti, važnije građanima omogućiti da sudjeluju u pripremanju i izvršenju budžeta, nego mu dati neku formalno-pravnu publikaciju. Stoga javnosti prezentiram moje gledanja na budžet FBiH, a prije toga ukratko ću se osvrnuti na sastavljanje, izvršenje i kontrolu budžeta.
- Sastavljanje, izvršenje i kontrola budžeta
Sastavljanje (izrada) budžeta sastoji se iz budžetske inicijative u kojoj se od budžetskih korisnika traži da dostave plan svojih aktivnosti koji se dijelom ili u potpunosti finansiraju iz budžeta. Po prijemu prijedloga od budžetskih korisnika, odnosno resornih ministarstava, pristupa se izradi nacrta budžeta. Ovdje se detaljno analiziraju svi prispjeli prijedlozi resornih ministarstava sa materijalne, formalne i suštinske strane. Za eventalna odstupanja traže se korekcije i ipravke nekih od stavki. Nakon ove faze slijedi prijedlog budžeta. Vlada razmatra eventualne sporove i neslaganja između ministarstva finansija i drugih ministarstava, nastojeći da usaglasi stavove. Poslije toga razrađuje se prijedlog budžeta, te skupa sa potrebnom dokumentacijom i obrazloženjem dostavlja predstavničkom tijelu (skupštini). Prijedlog budžeta detaljno treba da se razmatra u odborima, komisijama i drugim tijelima skupštine (parlamenta). Slijedi rasprava poznata po nazivu budžetska debata. Obrazloženja budžeta vrši predsjednik Vlade i resorni ministri, a zatim zastupnici kritikuju, hvale, te predlažu eventiualne izmjene i dopune. Slijedi glasanje o pojedinim amandmanima i budžetu i nakon usvajanja budžet se objavljuje u službenom glasilu vlade. Budući da je nemoguće predvidjeti sve okolnosti za godinu dana, događa se da je potrebno vršiti njegovu izmjenu (rebalans) za određene stavke. Rebalans budžeta, po proceduri, identičan je donošenju novog budžeta.
Izvršenje budžeta počinje nakon objave u službenom glasilu. Izvršenje vrši vlada sa svojim državno-upravnim organima, a sastoji se od ubiranja prihoda i njihovog trošenja u tačno određene namjene i u određenim iznosima. Vrste budžetskih prihoda regulisane su zakonom, a trošenje samim budžetom. Postupak trošenja budžetskih sredstava sastoji se od slijedećih faza:
otvaranje kredita, koje se vrši se na osnovu jednomjesečnih ili tromjesečnih planova, koji sadrže prihode i rashode tokom mjeseca, odnosno tromjesečja;
angažovanje kredita, vrši se nakon što se utvrdi da li ima dovoljno sredstava za predviđene rashode;
utvrđivanje postojanja duga, vrši se na bazi vjerodostojne dokumentacije;
izdavanje naredbe za isplatu duga, vrši budžetski naredbodavac izdavanjem naredbe za isplatu koja je obično u pismenoj formi. Naredba se izdaje računopolagaču, koji provjerava da li su za te isplate predviđeni prihodi i da li su izvršeni radovi;
izmirenje duga davanjem naloga za isplatu, vrši računopolagač nakon što provjeri ispravnost naloga, vjerodostojnost dokumentacije i raspoloživost sredstava.
Kontrola budžeta potrebna je jer se preko njega troši između 40-55% nacionalnog dohotka država. Zadaci kontrole su višestruki: sprečavanje nepravilnosti, zloupotreba, namjenskog trošenja i sl. Kontrola može biti: kontrola zakonitosti i kontrola svrsishodnosti, upravna kontrola, institucionalno računsko–finansijska i parlamentarna. Cilj im je da se utvrdi zakonitost trošenja budžetskih sredstava, spriječi samovolja naredbodavaca i računopolagača od nivoa običnog organa do ministara različitih resora.
- Ciljevi budžeta FBiH
Ciljevi budžeta FBiH utvrđeni su na bazi projekcije rasta bruto društvenog proizvoda (BDP), odnosno stope ekonomskog rasta 3,5 do 4,1% u periodu 2020-2022. godina. Prema kreatorima budžeta, „očekivani rast bi uporište trebao imati u daljem rastu privatne potrošnje, broja zaposlenih, tekućih priliva iz inostranstva, kao i u rastu javne potrošnje i investicionih ulaganja privatnog i javnog sektora“ (citat). Nadalje, kreatori navode da će „fiskalna politika FBiH i u narednom periodu biti usmjerena na jačanje fiskalne održivosti i ekonomskog rasta, da ključne aktivnosti prvenstveno podrazumijevaju djelovanje u pravcu stvaranja povoljnog i stabilnog poslovnog okruženja, atraktivnog za povećani priliv domaćih i stranih investicija, kao glavnog generatora projiciranog srednjoročnog makroekonomkog rasta. Provedbu planiranih aktivnosti i dalje će pratiti nastavak reformi u cilju kreiranja stabilnog poreznog sistema i približavanja istog standardima Evropske unije. S tim u vezi, fokus prihodovne strane budžeta će biti na stvaranju povoljnijeg poslovnog okruženja kroz smanjenje cijene rada, rasterećenje privrede kroz restrukturiranje poreznog sistema, smanjenje poreznog duga, te povećanje discipline poreznih obveznika, što će se u konačnici odraziti i na povećanje naplate indirektnih i direktnih poreza. Stabilna fiskalna politika kroz smanjenje javne potrošnje je polazna osnova djelovanja Vlade FBiH po pitanju provedbe politike upravljanja javnim rashodima. Tako se, i u narednom periodu, s ciljem održavanja stabilnog finansijskog sistema i budžetske ravnoteže, nastavlja s provedbom restriktivne javne potrošnje, uz naročit fokus na kontrolu budžetske potrošnje, odnosno ograničavanje rasta tekuće potrošnje i tekućih transfera. Cilj je svaki višak prihoda u odnosu na planirane rashode iskoristiti za preusmjeravanje za kapitalne projekte“…(citat). Nadalje, kreatori navode da će „Zajedničke socioekonomske reforme u posmatranom periodu biti postizanje: održivog i ubrzanog ekonomskog rasta, povećane konkurentnost privrede i unapređenja poslovnog okruženja, depolitizacije, veće održivosti i efikasnosti javnih preduzeća, sveobuhvatne reforme i poboljšanja kvalitete zdravstvenog sistema, provedbe politike koja pruža prilike za mlade, žene i ranjive kategorije.
U vezi s naprijed navedenim opštim frazama, postavljaju se logična pitanja:
- da li je opravdano zasnivati rast na privatnoj potrošnji, ako oko 90% sadržaja te potrošnje čine uvozne robe, dakle, ako ova potrošnja ne generira rast domaće proizvodnje već uvoz?
- zašto nije navedeno koji broj novozaposlenih će raditi u realnom sektoru, a koji će se zaposliti u javnom sektoru, odnosno finansirati iz budžeta?
- zašto ne reći da će prilivi iz inostranstva biti od iseljeništva i da se njima održava kakav takv socijalno podnošljiv mir, povećava lična potrošnja i poreski prihodi (od PDV)?
- zašto se uopšte pominje rast javne potrošnje kao faktor razvoja kada će ona biti dominantno usmjerena u neproduktivne svrhe, koja generira samo uvoz, ali ne i domaću proizvodnju?
- zašto se koristi floskula „da će svaki višak prihoda u odnosu na planirane rashode biti usmjeren u kapitalne projekte“. Zašto u rashodima nije preciziran veći iznos za kapitalne projekte?
- kako stimulisati investicije privatnog sektora kada su u FBiH nerazumno visoki porezi i doprinosi na neto plate 72%, a na bruto plate 41,5%, dok su u RS ove vrijednosti 41,5%, odnosno 33%. Ovoliko opterećenje cijene rada može samo odvratiti investitore!
- kako poreski sistem učiniti stabilnim i harmoniziranim sa onim u EU, kada je ključni cilj ovog sistema da se obezbijede sredstva za visoku neproduktivnu potrošnju u odnosu na BDP, a ne na rasterećenje privrede?
- zašto su zaobiđeni problemi koji proističu iz sistemske korupcije i političko-pravne nesigurnosti, kao kjlučnih determinanti investicione klime?
Na osnovu navedenog, vidljivo je da je predviđeni rast zasnovan na frazama koje u kvalitativnom smislu ništa ne znače. Federalnoj i svakoj Vladi u BiH mora biti jasno da se kvaliteta razvoj mora zasnivati na: smanjenju neproduktivne javne potrošnje za oko 30%, ušteđena sredstva od ovoga rezanja moraju se usmjeriti u produktivne namjene, javna preduzeća kao rak-rana moraju biti podvrgnuta tržišnim kriterijima gdje god je to moguće i na čelo tih preduzeća moraju biti zadatku dorasli ljudi, a ne stranački podobnici, zabraniti uhljebljivanja stranačkih ljudi u javnim preduzećima. Bez poduzimanja ovih poteza svaka priča o stabilnom razvoju je obična laž!
Osvrnimo se sada na prihodovnu stranu budžeta, koji ukupno iznose 4.954.392.401 KM. Struktura prihoda je slijedeća:
primici po osnovu doprinosa za PIO 2.074 mil. KM,
indirektni porezi sa jedinstvenog računa (JR) 1.608 mil. KM,
porezi na dobit pojedinaca i preduzeća 91 mil. KM,
neporezni prihodi (prihodi od poduzetničkih aktivnosti,
prihodi od imovine, prihodi od pozitivnik kursnih razlika,
prihodi od taksa i pružanja javnih usluga i novčanih kazni) 481 mil. KM
UKUPNI PRIHODI 4.254 mil. KM
primici po osnovu dug. i kratk. kredita i zajmova 585 mili. KM
kratkoročna razgraničenja 115 mil. KM
UKUPNI PRIHODI I PRIMICI 4.954 mil. KM
U vezi sa prikazanom strukturom prihoda i primitaka, postavljam samo dva pitanja:
prvo, zašto nisu posebno iskazani prihodi od imovine? Razlog je vjerovatno u činjenici da su oni mali i da porezno valja zanemariti najbogatiji sloj društva, koji ima avione, jahte, vile i druge imovinske sadržaje o kojima običan čovjek može samo sanjati! Vjerujem, da kada bi ti sadržaji, kao svagdje u svijetu, bili normalno oporezovani, nebi bilo potrebno zaduživanje po osnovu kratkoročnih i dugoročnih kredita u iznosu od 585 miliona;
drugo, zašto nije data struktura prihoda od indirektnih poreza? Nas u USK posebno interesuju naplaćeni prihodi od naknada za ceste i akcize, jer od njih dobivamo uglavnom simbolične iznose u odnosu na druge, a participiramo pojednako u otplati kredita za autoputeve, brze ceste i slično, koje su od nas udaljene za jednu avionsku stanicu!
Osvrnimo se ukratko na rashodovnu stranu budžeta Federacije BiH, koja ukupno iznosi 4.954.392.401 KM. Strukturu rashoda i izdataka, zbog ograničenosti prostora, navodimo u sintetičkoj formi (u milionima KM):
tekuća rezerva 5
plate i naknade troškova zaposlenih 258
doprinosi poslodavca i ostali dop. 27
izdaci za materijal, sit. mat. iusluge 116
tekući transferi i drugi rashodi 3.251
kapitalni transferi 148
iznosi za kamate 116
iznosi za nabavku stalnih sredstava 53
izdaci za finansijsku imovinu i drugu imovinu 23
izdaci za otplatu dugova 957
Ukupno: 4.954
Osvrtom na najvažnije stavke, ukazujemo da su plaće, doprinosi i naknade troškova zaposlenih 285,1 milion i da su one povećane za 11% za 8.168 zaposlenih, da je osnovica za obračun plata 330 KM. U obračun je uzeto i 815 uposlenika Zavoda za PIO, čije plate iznose 20,6 miliona, 50 novozaposlenih u Federalnoj upravi policije, te isplate plata i naknada zastupnicima, ministrima i savjetnicima kojima je istekao mandat, koji nisu ponovo izabrani, a nezaposleni su. Dakle, ukupan broj zaposlenih u 2020. biće 9.033, sa prosjekom plate 3.156 KM. Čitaocima prepuštam zaključak o „štednji“ Vlade po ovom osnovu!
Izdaci za materijal, sitni inventar i usluge iznosiće 115,6 milionima, što je za 12,5 miliona ili 12,2% više u odnosu na 2019. godinu, a odnose se na: putne troškove 3,4 miliona (rast 10%), energiju 6,8 miliona (rast 11%), komunikacije i komunalne usluge 14,6 miliona (rast 131%), materijal i sitan inventar 17,9 miliona, prevoz i gorivo 3,2 miliona, unajmljivanje imovine i opreme 7,3 miliona, izdaci za tekuće održavanje 6,7 miliona, izdaci za osiguranja, bankarske usluge i platni promet 2,7 miliona (rast 21%) i ugovorne i druge posebne obaveze 52,6 milliona (rast 5%).
Tekući transferi i drugi tekući rashodi iznose 3.251,1 milion i povećani su za 2.169,7 miliona. Odnose se na tekuće transfere drugim nivoima vlasti i fondovima u iznosu 139,9 miliona (ministarstvu rada i socijalne politike za transfere PIO i zdravstvenog osiguranja i reosiguranja za pokriće gubitaka), tekući transferi pojedincima 2.900,8 miliona (u okviru ove stavke najznačajnija su sredstva za isplatu redovnih penzija u iznosu od 2.026,3 miliona, ostali transferi za PIO su 307 miliona i demobiliziranim braniocima i njihovim porodicama 50 miliona). Slijede transferi neprofitnim organizacijama 22,5 miliona, subvencije javnim preduzećima 53,9 miliona, subvencije privatnim preduzećima i poduzetnicima 93,5 miliona (gdje su podsticaji poljoprivredi 87 miliona) i drugi tekući rashodi 40,3 miliona. Bilo bi zanimljivo znati kojim javnim preduzećima su namijenjene subvencije od 53,9 miliona i kojim privatnim preduzećima i poduzetnicima 93,5 miliona!
Kapitalni transferi drugim nivoima vlasti i fondovima iznose 18,6 miliona (za izgradnju autocesta i brzih cesta), pojedincima 1,5 milion, neprofitnim organizacijama 0,5 miliona, javnim preduzećima (za izgradnju autocesta i brzih cesta) 122,2 miliona i privatnim preduzećima i poduzetnicima 5 miliona, što ukupno iznosi 147,8 miliona. I ovdje bi bilo zanimljivo vidjeti kojim to javnim preduzećima su namijenjena sredstva za izgradnju autocesta i brzih cesta.
Izdaci za nabavku stalnih sredstava iznose 52,7 mil.KM. Ovaj iznos odnosi se na građevine 14,3 miliona, opremu 14,8 miliona, ostala sredstva 2 miliona, nabavku stalnih sredstava u obliku prava 6,6 miliona, 14,8 za rekonstrukciju i investiciono održavanje i ostale namjene 0,2 miliona. Izdaci za finansijsku imovinu iznose 23 miliona KM.
Izdaci za otplatu vanjskih i unutrašnjih dugova iznose 957 i veći su za 247 miliona u odnosu na 20119. godinu. Izdaci za kamate iznose 116,3 miliona KM.
5. Zašto u budžetu FBiH nema ozbiljnije zastupljenosti USK?
Pristup problemu, funkcije budžeta, budžetska načela, sastavljanje, izvršenje i kontrola budžeta i cijeve budžeta Federacije obrazložio sam s namjerom da se vide ključni pravci njegovog funkcionalnog usmjerenja.S obzirom da nema teritorijalne alokativnosti, teško je dati preciznu ocjenu o ravnopravnom tretmanu pojedinih područja, odnosno kantona.Međutim, na osnovu budžetskih projekcija po namjenama i površnom promatraču jasno je da u infrastrukturnom pogledu nema adekvatne zastupljenosti USK. To se u prvom redu odnosi na činjenicu da za ovaj Kanton nisu u planu izgradnje brzih cesta i autocesta. Nadalje, ne vjerujem da su subjektima sa područja USK namijenjene bilo kakve subvencije javnimi privatnim preduzećima i poduzetnicima. Proizlazi da je USK sa nivoa Federacije budžetski tretiran kao da smo 23-ća hrvatska županija!
Regionalni put V. Kladuša-Bužim Bos.Otoka, dužine od oko 50 km, najlošija je putna komunikacija na Balkanu. U vrijeme mandata Vlade Ahmeta Hadžipašića urađena su dva km i na tome se stalo. Budući da je premije Federacije Novalić na predizbornom skupu u Bužimu u septembru 2018. godine narodu obećao da će ovaj putni pravac biti prekategorisan u magistralni i u nadležnost Cesta Federacije, postavljam njemu i njegovoj Vladi direktno slijedeća pitanja:
- zašto u budžetu Federacije za 2020. godinu nisu predviđena sredstva za ovaj puni pravact?
- da li će Premijer ponoviti isto obećanje za lokalne izbore 2020. godine, a da neće pocrveniti od stida?
- zna li Premijer koliko su općine V. Kladuša, Bužim i Bos. Krupa do sada uplatile sredstava na ime akciza i naknada za puteve?
- jeli Premijer čuo za Kejnzovu izreku „da smo na dugi rok svi mi mrtvi“?
- računa li Vlada Federacije da će Krajišnici, masovno odlazeći u inostranstvo, zaboraviti da su u zadnjih 25 godina bili ljudi iz zaboravljenog kraja. Nikada!. Novaliću, shvatite da
Krajišnik progleda tek kada mu izbijete jedno oko. Stoga mu ga ne dirajte!
6131 – Putni troškovi
Putni troškovi planirani su u iznosu od 3,4 mil. KM, odnosno veći su za 0,3 mil. KM ili 10% u odnosu na iznos planiran Budžetom Federacije BiH za 2019. godinu.
6132 – Izdaci za energiju
Izdaci za energiju iznose 6,8 mil. KM što je za 0,7 mil. KM ili 11,0% veće u odnosu na iznos iz 2019. godine.
6133 – Izdaci za komunikaciju i komunalne usluge
Izdaci za komunikaciju i komunalne usluge iznose 14,6 mil. KM, što je za 8,2 mil. KM ili 131% više u odnosu na Budžet Federacije BiH za 2019. godinu.
6134 – Nabavka materijala i sitnog inventara
Izdaci za nabavku materijala i sitnog inventara planirani su u iznosu od 17,9 mil. KM i manji su za 0,1 mil. KM u odnosu na Budžet Federacije za 2019. godinu.
6135 – Izdaci za usluge prevoza i goriva
Izdaci za usluge prevoza i goriva povećani su u odnosu na Budžet Federacije BiH za 2019. godinu za 0,07 mil. KM ili 2% i iznose 3,2 mil. KM.
6136 – Unajmljivanje imovine, opreme i nematerijalne imovine
Izdaci za unajmljivanje imovine, opreme i nematerijalne imovine planirani su u iznosu od 7,3 mil. KM što je za 0,7 mil. KM ili 9% manje u odnosu na iznos iz 2019. godine.
6137 – Izdaci za tekuće održavanje
Izdaci za tekuće održavanje planirani su u iznosu od 6,7 mil. KM i veći su za 17% u odnosu na 2019. godinu.
6138 – Izdaci osiguranja, bankarskih usluga i usluga platnog prometa
Izdaci osiguranja, bankarskih usluga i usluga platnog prometa planirani su u iznosu od 2,7 mil. KM i veći su za 0,5 mil. KM ili 21,0% u odnosu na prethodnu godinu.
6139 – Ugovorene i druge posebne usluge
Ugovorene i druge posebne usluge iznose 52,6 mil. KM i veće su za 2,5 mil. KM ili 5% u odnosu na Budžet Federacije BiH za prethodnu godinu. Povećanje sredstava odnosi se na planirana sredstva za troškove medicinskog vještačenja u iznosu od 1,4 mil. KM, sredstva za kompjuterske usluge u iznosu od 2,5 mil KM, a koji su planirani na novom budžetskom korisniku na razdjelu 51, glavi 5102 – Federalni zavod za penzijsko/mirovnisnko i invalidsko osiguranje. Takođe, znatan dio planiranih sredstava se odnosi na sredstva koja će se finansirati sa podračuna, tj. za njihovo finansiranje obezbjeđena su namjenska sredstva na prihodovnoj strani. U strukturi rashoda na poziciji ugovorenih i drugih posebnih usluga značajno učešće ostvaruju: Ugovorene i druge posebne usluge – Izdaci za izmirenje sudskih presuda i rješenja o izvršenju – Vansudska nagodba u iznosu od 2,8 mil. KM;
Ugovorene i druge posebne usluge – kamate zatezne na sudska rješenja i troškovi spora u iznosu od 11,0 mil. KM;
Ugovorene i druge posebne usluge u iznosu od 11,9 mil. KM;
Ugovorene i druge posebne usluge – zatezne kamate na sudska riješenja i troškovi spora iz osnova unutrašnjeg duga od 6,7 mil. KM;
Ugovorene i druge posebne usluge –Troškovi usluga medicinskog vještačenja u iznosu od 1,5 mil. KM;
Ugovorene i druge posebne usluge – Troškovi arbitraže pred Međunarodnim arbitražnim sudom – MOL/INA u iznosu od 2,5 mil. KM;
6.4. TEKUĆI TRANSFERI I DRUGI TEKUĆI RASHODI
Budžetom Federacije BiH za 2020. godinu tekući transferi i drugi tekući rashodi planirani su u iznosu od 3.251,1 mil. KM i povećani su za 2.169,7 mil. KM u odnosu na 2019. godinu.
6141 – Tekući transferi drugim nivoima vlasti i fondovima
Tekući transferi drugim nivoima vlasti i fondovima planirani su u iznosu od 139,9 mil. KM, odnosno smanjeni su za 268,7 mil. KM u odnosu na sredstva planirana u Budžetu Federacije BiH za 2019. godinu. U okviru ovih ekonomskih kodova najznačajnije promjene tiču se sredstava koja su bila planirana na razdjelu Federalnog ministarstva rada i socijalne politike, a odnosila su se na transfere za PIO/MIO. Takođe, bitno je napomenuti da su na razdjelu Federalnog ministarstva zdravstva u 2019. godini bila planirana sredstva Zavodu zdravstvenog osiguranja i reosiguranja FBiH za pokriće dijela gubitka iz 2013. godine u iznosu od 2,4 mi. KM.
6142 – Tekući transferi pojedincima
Tekući transferi pojedincima planirani su u iznosu od 2.900,8 mil. KM i veći su za 2.419,7 mil. KM u odnosu na Budžet Federacije BiH za 2019. godinu. U okviru ove pozicije najznačajnija promjena tiče se sredstava za isplatu redovnih penzija i transfera za PIO/MIO. Naime, na razdjelu 5102 – Federalni zavod za PIO/MIO, predviđena su sredstva za isplatu redovnih penzija u iznosu od 2.026,3 mil. KM, dok su ostali transferi za PIO/MIO, a u skladu sa različitim zakonskim osnovama predviđeni u iznosu od 307,0 mil. KM. U odnosu na Budžet Federacije BiH za 2019. godinu, na razdjelu 3201-Federalno ministarstvo za pitanja boraca i invalida odbrambeno oslobodilačkog rata, sredstva za Transfer za implementaciju Zakona o pravima demobiliziranih branilaca i članova njihovih porodica – novčana egzistencijalna naknada povećana su za 25,0 mil. KM i iznose 50,0 mil.KM.
6143 – Tekući transferi neprofitnim organizacijama
Tekući transferi neprofitnim organizacijama planirani su u iznosu od 22,5 mil. KM i manji su za 0,5 mil. KM.
6144 – Subvencije javnim poduzećima
Subvencije javnim poduzećima planirane su u iznosu od 53,9 mil. KM i uvećane su za 4,0 mil. KM, a od kojih je najznačajniji;
Subvencije javnim preduzećima – Transfer željeznicama FBiH iznosi 22,0 mil. KM, koliko je iznosio i u Budžetu Federacije BiH za 2019. godinu;
Subvencije javnim preduzećima – za uvezivanje radnog staža 7,0 mil KM te
Transfer za izmirenje obaveza po Zakonu o finansijskoj konsolidaciji JP
Željeznice FBiH u iznosu od 6,0 mil. KM.
6145 – Subvencije privatnim preduzećima i poduzetnicima
Subvencije privatnim preduzećima i poduzetnicima planirane su u iznosu 93,5 mil. KM, što je za 17,1 mil. KM više u odnosu na Budžet Federacije BiH za 2019. godinu. Najznačajnije povećanje se odnosi na sredstva planirana za Subvencije privatnim preduzećima i poduzetnicima – Podsticaj za poljoprivredu u iznosu od 87,0 mil. KM.
6148 – Drugi tekući rashodi
Drugi tekući rashodi planirani su u iznosu od 40,3 mil. KM i manji su za 2,8 mil. KM u odnosu na Budžet Federacije BiH za 2019. godinu. U okviru ove pozicije značajniji iznosi su: Drugi tekući rashodi – naknade za povrat više ili pogrešno uplaćenih rashoda iznos od 19,1 mil. KM,
Drugi tekući rashodi – Izdaci za izmirenje sudskih presuda i rješenja o izvršenju
– Vansudska nagodba u iznosu od 11,6 mil. KM,
Drugi tekući rashodi – izvršenje sudskih presuda i rješenja o izvršenju predviđena su u iznosu od 5,0 mil. KM, što je za 5,0 mil. KM manje u odnosu na 2019. godinu.
Za implementaciju Zakona o pravima demobiliziranih branilaca i članova njihovih porodica – novčana egzistencijalna naknada u iznosu od 50,0 mil. KM. Za implementaciju Zakona o zaštiti porodice s djecom planirano je 20,0 mil. KM.
Imajući u vidu činjenicu da je navedeni Zakon u parlamentarnoj proceduri, sredstva će se implementirati nakon usvajanja Zakona. Ovim je predviđeno ispunjavanje jedne od mjera iz dokumenta „Zajedničke socioekonomske reforme za period 2019-2022. godina“ a koji se odnosi na provedbu politike koja pruža prilike za mlade, žene i ranjive kategorije.
Za nastavak sufinanciranja kreditne linije putem Union banke za stambeno zbrinjavanje mlađe kategorije stanoništva planirano je ponovno 15,0 mil KM. Vlada Federacije BIH nakon višestrukih pozitivnih implikacija ove kreditne linije nastavlja da pomaže stambeno zbrinjavanje mladih u Federaciji BiH.
Poticaj za poljoprivrednike planiran u iznosu od 87,0 mil. KM odnosno povećan je za 18,3 mil. KM. Prepoznajući težak položaj poljoprivrednika u Federaciji BiH i njihovu potrebu za povećanjem konkurentnosti, Vlada FBiH je značajno povećala ukupna sredstva usmjerena ovim kategorijama.
Transferi za raseljene kategorije i izbjeglice ukupno su povećani za 7,0 mil. KM. Pomoć u održivom povratku raseljenih osoba i izbjeglica u oba entiteta predstavljat će prioritet resornog ministarstva gdje će se kroz projekte finansirane iz Budžeta Federacije BiH ali i udruživanjem sredstava sa drugim nivoima vlasti (entiteti, kantoni i lokalne zajednice) nastaviti implementirati aktivnosti na implementaciji Aneksa 7. Dejtonskog mirovnog sporazuma.
Transfer za sanaciju zdravstvenih ustanova planiran je u iznosu od 30,0 mil. i povećan je za 24,0 mil. KM. Sveobuhvatne reforme i poboljšanja kvalitete zdravstvenog sistema je jedna od četiri mjera dokumenta „Zajedničke socioekonomske reforme za period 2019-2022. godina“ i planiranjem ovih sredstava Vlada Federacije BiH potvrđuje svoju opredjeljenost u sprovođenju reformi u oblasti zdravstvenog sektora a što svakako podrazumijeva mjere finansijske konsolidacije zdravstvenih ustanova. Transfer nižim nivoima vlasti planiran je u iznosu od 21,0 mil. KM i predstavlja nastavak sufinansiranja budžeta i projekata jedinica lokalne samouprave u Federaciji BiH.
Planirano je 5,0 mil. KM za kapitalno ulaganje za izgradnju i modernizaciju željezničke infrastrukture. Na razdjelu Federalnog ministarstva prometa i komunikacija planiran je nastavak izgradnje putne infrastrukture sa sredstvima u ukupnom iznosu od 115,0 mil. KM. Naime, alokacijom sredstava na poseban podračun u okviru JRT-a, a koja su prikupljena po osnovu naplate tzv. klirinškog duga Ruske Federacije te uplatom dividende javnih preduzeća u vlasništvu Federacije BiH, Vlada FBiH nastavlja sukcesivno finansiranje izgradnje pojedinih dionica brzih cesta i autocesta u FBiH.
Na razdjelu Vlade FBiH planirano je ukupno 15,0 mil. KM na ime troškova rekonstrukcije i investicionog održavanja za potrebe trajnog smještaja Vlade FBiH u Sarajevu i Mostaru. Kupovinom prostora za smještaj organa i tijela Vlade Federacije BiH u Sarajevu i Mostaru, ukazala se potreba za planiranjem sredstava kako bi se ovi objekti u potpunosti priveli namjeni i kako bi se osigurala funkcionalnost istih. (*)