Džematlije izgradile najmoderniju a sačuvale najstariju džamiju u Medžlisu
VELIKA KLADUŠA – ZAGRAD – Za ovu priliku našim posjetiteljima Portala predstavljamo dvije, po mnogo čemu zanimljive džamije u džematu Zagrad, u Medžlisu Islamske zajednice Velika Kladuša. Ove dvije džamije, najstarija i najmodernija su najzapadnije džamije u BiH. Džemat Zagrad se nalazi u istoimenom prigradskom naselju Velike Kladuše u kojoj inače djeluje 28 džemata. Ovaj džemat jedan je od najstarijih u Kantonu, a svakako najstariji u Velikoj Kladuši. Džemat sada ima dvije džamije, najstariju na ovim prostorima, koja je uspjela „preživjeti“ nepromišljenu namjeru džematlija da je sruše iako je ona kulturno-historijski spomenik, i jednu od najljepših i najmodernijih u Medžlisu.
Stara džamija u džematu Zagrad bila je svojevremeno jedina u gradu i nosila je naziv „Gradska džamija“, a ovaj džemat stariji je 32 godine od gradskog džemata Velika Kladuša. Stara džamija, koja je na sadašnjoj lokaciji izgrađena prije 143 godine, nije više mogla da posluži naraslom broju džematlija, a i vremenski je bila dotrajala. Zato su džematlije 2002. godine otpočele, a 2007. završile gradnju nove džamije, par stotina metara dalje. Nova džamija ima prostor za obavljanje namaza, na spratu mahfil (tavan), u prizemlju je učionica za djecu, mini kuhinja, dvije abdesthane, gasulhana i uglavnom ima sve sadržaje koje treba danas da ima jedna džamija. Pored nove džamije, gotovo u njenom dvorištu, vrijedne džematlije Zagrada dovršile su i novu džematsku kuću čime su zaokružili finalizaciju svih potrebnih sadržaja koje treba imati jedan džemat. Nova džamija otvorena je u augustu 2007. godine, a džematlije je koštala oko 800 hiljada KM. Džemat inače broji oko 440 džematlija, a kapacitet džamije je za oko 500 vjernika. Dodatna vrijednost ove džamije je njena izvanredna lokacija, te ogromno dvorište od pet hiljada kvadratnih metara. Minaret nove džamije ima tri šerefe i visok je 46 metara. Džamija ima centralno grijanje, ventilaciju i klimu, učionica je opremljena bolje nego ijedan razred bilo koje škole. Ovi uslovi osjete se i na rezultatima rada sa mladima.
Dolaskom Turaka na ove prostore napravljena je stara džamija, ne na sadašnjoj lokaciji već na Starom gradu. U pravom smislu riječi džemat je formiran 1879. godine kada je i završena gradnja džamije. Tada se džemat zvao grad kao što i danas stoji u mnogim zapisima. Tridesetak godina kasnije formiran je gradski džemat Grad koji i danas postoji pod tim nazivom, a tada je i sagrađena današnja džamija u gradu.
Niko ne zna ko je uvakufio zemljište
Džamija i džematska kuća smještene su na vakufskom zemljištu ukupne površine 5.800 kvadratnih metara. Niko od živih džematlija danas ne zna ko je i kada darivao – uvakufio ovo zemljište za gradnju džamije na veoma pogodnoj lokaciji. Zahvaljujući veličini prostora i njegovoj pogodnosti opredijelila je džematlije da uz džamiju u budućnosti izgrade još niz pratećih sadržaja, namijenjenih uglavnom mladima.
Kada su Turci došli na ove prostore na Starom gradu su izvršili određene dogradnje, to je zid koji danas opasuje kulu i na prednjem kraju, ispred su izgradili ovu džamiju koja je trajala sve do dolaska Austrougarske 1878. godine. Već slijedeće 1879. godine Austrougarska vlast tadašnja je srušila džamiju, ali je dozvolila mještanima da grade sebi drugu koji su je onda na sadašnjem mjestu zatemeljili i danas je tu a služila je svojoj svrsi sve do 2007. kada je otvorena nova džamija. Mještani – džematlije održavaju staru džamiju, unutra je obnovljena, a zamijenjen je i crijep te nova vanjska fasada. Svoju staru džamiju džematlije ne daju nikom da dira niti će dozvoliti ikad da se eventualno sruši. Zbog svojih aktivnosti a posebno na očuvanju stare džamije, koja budućim naraštajima treba da svjedoči o stoljetnom kontinuitetu vjerskog života na ovim prostorima. Gotovo iste džamije kakva je ova u Zagradu izgrađene su tada u naseljima Polje – Žalići, Barake – Grahovo i Šabići – Šumatac i sve su sačuvane od rušenja svjedočeći stoljetna postojanja. Pripremio (2016): Hasan MUJAKIĆ
